فهرست اطلاعات :
پیش گفتار
” آیا از درد کمر رنج می برید؟ “
شاید بارها شنیده اید که فیزیوتراپی میتواند راهکاری موثر برای درمان دیسک کمر باشد. اما آیا واقعاً میدانید که فیزیوتراپی چگونه میتواند به شما کمک کند؟
” آیا دیسک کمر شما را از انجام فعالیتهای روزمره بازداشته است؟ “
دیسک کمر یکی از شایعترین مشکلات ستون فقرات است که میتواند زندگی روزمره را مختل یا تحت تاثیر قرار دهد. درد شدید، بیحسی و ضعف عضلانی از جمله علائم آزاردهنده این بیماری هستند. خوشبختانه، فیزیوتراپی به عنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی و موثر، میتواند به کاهش درد، بهبود عملکرد و بازگشت شما به زندگی فعال کمک کند.
در این مقاله، به بررسی دقیق نقش فیزیوتراپی در درمان دیسک کمر می پردازیم. از چگونگی عملکرد دیسک کمر و علل بروز آن تا روشهای مختلف درمان فیزیوتراپی و مزایای آن نسبت به سایر روشها، همه چیز را به شما خواهیم گفت. با ما همراه باشید تا با این روش درمانی شگفت انگیز بیشتر آشنا شوید.
میخواهید بدانید که چگونه فیزیوتراپی میتواند به شما کمک کند تا از شر درد کمر خلاص شوید و به زندگی فعال خود بازگردید؟ ممکن است این مقاله پاسخ برخی از سوالات شما را با بیانی ساده بدهد.
یک حقیقت جالب و کمتر شناخته شده راجع به دیسک کمر
” آیا میدانستید که دیسکهای کمر ما مانند باتری عمل میکنند؟ “
بله، درست خواندید! دیسکهای بین مهرهای که مسئولیت جذب شوک و ایجاد انعطاف پذیری در ستون فقرات را بر عهده دارند، حاوی مقادیر زیادی آب هستند. این آب به دیسکها اجازه میدهد تا مانند یک بالشتک عمل کرده و از مهره ها محافظت کنند. در طول روز، با اعمال فشار بر ستون فقرات، آب موجود در دیسکها به بیرون رانده میشود و در طول شب، زمانی که استراحت میکنیم، این آب مجدداً به داخل این دیسکها جذب می شود. به همین دلیل است که اغلب افراد در اوایل روز احساس می کنند قدشان کمی بلندتر شده است.
این فرآیند جذب و دفع آب، مشابه شارژ و دشارژ یک باتری است. با افزایش سن، این فرآیند کند شده و دیسک ها توانایی خود را برای جذب آب از دست میدهند. کاهش آب دیسکها باعث خشک شدن و سفت شدن آنها شده و در نهایت میتواند منجر به بروز درد و سایر علائم دیسک کمر شود.
این حقیقت جالب نشان میدهد که اهمیت خواب کافی و باکیفیت در حفظ سلامت دیسکهای کمر چقدر زیاد است. خوابیدن در وضعیت مناسب و استفاده از تشک مناسب میتواند به دیسکها کمک کند تا آب مورد نیاز خود را جذب کرده و عملکرد بهتری داشته باشند.
آناتومی دیسک کمر
دیسک های کمر یا دیسکهای فقرات کمری (intervertebral discs) اجزای مهمی از ستون فقرات هستند. آنها در بین هر دو استخوان فقرات قرار گرفته و وظیفه حمایت ، جذب فشار و ایجاد انعطاف را بر عهده دارند. ستون فقرات بدن انسان متشکل از ۲۴ استخوان مجزا به نام مهره است که در حالت ایستاده به شکل عمودی روی هم قرار گرفته اند. این مهره ها کانالی را ایجاد کرده اند که وظیفه محافظت از نخاع (شریان عصبی اصلی بدن) را بر عهده دارد. ستون فقرات کمری متشکل از پنج مهره کوچک که از انتهای ستون فقرات شروع و تا دنبالچه ادامه می یابد. دیسک های بین مهره ای کمر بالشتک های ژله ای شکل هستند که توسط صفحات فیبری مهره های فوقانی و تحتانی در جای خود محکم می شوند. مرکز ژل مانند هر دیسک ، به نام هسته پالپوزوس ، که توسط حلقه فیبروزوس (لایه سخت از غضروف فیبرو) شبیه به لاستیک خودرو ، احاطه شده است.
آناتومی دیسک کمر چگونه است؟
در این بخش به آناتومی دیسک کمر و ساختار آن خواهیم پرداخت :
ساختار دیسک کمر
دیسک کمر به طور کلی از دو بخش تشکیل شده است :
- نواحی خارجی (Outer Region) یا آنولوس فیبروزوس :
این بخش از دیسک کمر قسمت بیرونی آن است و شامل چندین لایه مانند حلقههایی است که به هم تنیده شدهاند. این حلقهها از بافت غضروفی قوی تشکیل شدهاند که به آنولوس فیبروزوس (Annulus Fibrosus) معروف است. لایههای آنولوس فیبروزوس در جهتهای مختلف قرار دارند و بافت کشسانی قوی و انعطاف پذیری به دیسک کمر میبخشند. - نواحی داخلی (Inner Region) یا نواکلوس پالپوس :
این بخش از دیسک کمر قسمت مرکزی آن است و شامل ماده ژلاتینی و ضربهگیر (Shock Absorber) است که به نواکلوس پالپوس (Nucleus Pulposus) معروف است. نواکلوس پالپوس بخشی نرم و ژلاتینی است و وظیفه جذب فشار و تخمین فشار به طور یکنواخت بر روی ستون فقرات را بر عهده دارد.
- نواحی خارجی (Outer Region) یا آنولوس فیبروزوس :
عملکرد دیسک کمر
عملکرد دیسک کمر بر اساس ساختار آن بسیار حائز اهمیت است. دیسک کمر نقش مهمی در حفظ استحکام ستون فقرات ، توزیع فشار بین استخوانهای فقرات و ایجاد انعطاف پذیری و جابجایی بین قسمتهای مختلف ستون فقرات دارد. بافت غضروفی قوی آنولوس فیبروزوس و ماده ژلاتینی نواکلوس پالپوس این امکان را فراهم میکنند که دیسک کمر تحت فشارهای مختلف وقتی که ما حرکت میکنیم ، تغییر شکل دهد و به طور خودکار به شکل اصلی خود بازگردد.

وظیفه دیسک های بین مهره ای در کمر چیست؟
دیسک ها یکی اجزای متراکم مفصلی هستند که می توان وظیفه آنها را در موارد ذیل خلاصه کرد :
- تحمل وزن بالاتنه
- جذب ، خنثی سازی و انتشار نیروها و ضربات در حین حرکت
- به هم پیوستگی مهره بالایی به پایینی
- گسترش راهروی گذر اعصاب (فورامن)
ملاحظات :
نوروفورامن فضاهای نورو فورامینال در دو طرف سطح دیسک می باشد که به ریشه های عصبی اجازه داده تا از کانال نخاعی خارج شده و از ستون مهره ها عبور کنند.
در برخی بیماری ها مانند تنگی کانال نخاعی این عصب ها تحت فشار قرار می گیرند.
تعریف بیماری دیسک کمر (بیرون زدگی دیسک کمر)
عارضه بیرون زدگی دیسک کمر جز یکی از بیماری های ستون فقرات و یکی از مشکلات شایع در ناحیه کمر است که میتواند منجر به درد و عوارض دیگری شود. افتادگی دیسک ، فتق دیسک ، لیز خوردن دیسک واژگانی هستند که اغلب به عنوان دیسک لیز خورده بکار می روند. دیسک ها در واقع کمک فنرهای بدن هستند که ضربه های بین مهره های ستون فقرات را مدیریت می کند.
بیرون زدگی دیسک کمر چگونه رخ می دهد؟
بیرون زدگی دیسک کمر ، وضعیتی است که هنگامی که دیسک کمر در ناحیه میان استخوانهای فقرات بیش از حد فشرده یا آسیب می بیند ، محتوای نواکلوس پالپوس (نواکلئوس پالپوز) که ماده ژلاتینی داخلی دیسک است ، از آنولوس فیبروزوس (آنولوس فیبروزوس)، لایه خارجی دیسک بیرون زده و به فضای اطرافی منتقل میشود.
دیسک ها مثل بالشتک های لاستیکی هستند که بین مهره ها قرار دارند. وقتی این بالشتک ها در اثر کشش شدید یا ضربه های مهلک دچار خستگی ، انحطاط یا پارگی شوند برآمدگی کوچک داخل این هسته می تواند ریشه عصبی را تحریک کرده و تحت فشار قرار دهد و این موضوع باعث ایجاد سوزش یا درد شود که ممکن است به ران پا یا پایین ساق هم ادامه یابد.
زمانی که این ماده ژلاتینی از محدوده خود بیرون بزند شخص اصطلاحاً دچار بیرون زدگی دیسک می شود. در بیرون زدگی دیسک ، معمولاً باعث تحریک عصب و در نهایت موجب بی حسی و گزگز در پاها میشود. اختلال در تعادل ، درد ناگهانی کمر ، گزگز و بی حسی پاها از شایع ترین علائم بیرون زدگی دیسک کمر می باشد.
این اختلال کمر ، میتواند به باسن و پاها کشیده شود و در موارد شدید به بی اختیاری ادرار و بی اختیاری مدفوع منجر شود. افتادگی دیسک انواع و شدت های مختلفی دارد که در بخش های دیگر این مطلب به آن می پردازیم اما نگران نباشید زیرا دیسک کمر شما نمی تواند به این راحتی دچار لغزش شود.
دیسک کمر در چه سنی بروز می کند؟
دیسک کمر بیماری بسیار شایعی است. بیش از ۵۵ درصد افراد بالای ۶۰ سال به دیسک کمر مبتلا شده و بسیاری از این افراد هیچ نشانه و علائم قابل توجهی را بروز نداده و افراد مبتلا در بیشتر موارد ، به درمان هایی که شامل فیزیوتراپی است پاسخ مثبت داده و درمان می شوند و عده ای قلیلی هستند که متاسفانه کاندیدای جراحی می شوند.

علائم دیسک کمر
در اغلب افراد ، فتق دیسک کمر با علامت های کمی همراه است که متاسفانه به عنوان خستگی کمر تعبیر شده و در اثر بی توجهی طولانی مدت و عدم رسیدگی و درمان ، این دردها مزمن می گردد.
نشانه ها و علائم دیسک کمر کدامند؟
به صورت عمومی علائم دیسک کمر یا افتادگی دیسک ممکن است یک یا چند مورد ذیل باشد :
- درد موضعی در قسمت کمر و پشت
- گرفتگی عضله کمر
- کمر درد حاد و در پی آن ترس از تحرک
- دردهایی در پا و سیاتیک
- درد سیاتیک
- احساس جابجایی لگن و پشت
- بی حسی و سوزن سوزن شدن در کف پا
- ضعف در پاها و در ساق پا
دردها بیشتر در موارد زیر ممکن است تشدید شوند :
- خم شدن
- بلند شدن
- نشستن
- بلند کردن اشیاء
- هنگام سرفه و عطسه
ملاحظات :
دردها اغلب در شرایط زیر تسکین می یابند :
- هنگام دراز کشیدن کاهش می یابد ، به ویژه در سمت غیر دردناک.
- کمردرد و پا درد در هنگام صبح و بعد از استراحت شبانه کاهش می یابد.
عوامل بروز دیسک کمر
حالا بیایید به بررسی ریسک های مرتبط با ابتلا به بیرون زدگی دیسک در کمر بپردازیم. شناخت این ریسک ها به شما کمک میکند تا اقدامات پیشگیرانه ای را انجام داده و احتمال ابتلا به این بیماری را کاهش داده و ستون فقرات و کمر خود را سالم حفظ کنید.
ریسک های ابتلا به دیسک کمر کدامند؟
- افزایش سن
با پیشروی سن ، ریسک ابتلا به بیرون زدگی دیسک افزایش مییابد. دیسک های درون ستون فقرات و کمر ما با گذشت زمان ، آب خود را از دست میدهند و انعطاف کمتری از خود نشان می دهند که این امر باعث افزایش خطر آسیب به آنها میشود. افراد میانسال و سالمندان به طور خاص در معرض خطر ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر هستند. - سبک زندگی نشسته
زندگی نشسته یا (پشت میز نشینی) ریسک بزرگی در افزایش احتمال به ابتلا به بیرون زدگی دیسک است. نشستن طولانی یا عدم فعالیت بدنی به مرور زمان عضلاتی که کمر را پشتیبانی میکنند را ضعیف و باعث آسیب پذیری بیشتر آن میشود. ورزش منظم و رعایت قوانین درست نشستن میتواند به کاهش این ریسک کمک کند. - انجام حرکات تکراری و بلند کردن اشیاء سنگین
انجام حرکات تکراری یا بلند نمودن اشیاء سنگین به صورت بی پروا یا با پوزیشن نادرست میتواند فشار زیادی روی کمر وارد کند. این فشار میتواند منجر به تخریب دیسک ها شده و خطر بیرون زدگی دیسک را افزایش دهد. حفظ مکانیک صحیح بدن و استفاده از تکنیک های مناسب برای بلند کردن میتواند این ریسک را به حداقل برساند. - افزایش وزن
بالا رفتن وزن باعث افزایش فشار بر کمر شده و احتمال ابتلا به دیسک کمر را افزایش میدهد. حفظ وزن مناسب از طریق رژیم غذایی متعادل و انجام منظم ورزش میتواند این ریسک را کاهش دهد. - ژنتیک
ژنتیک همچنین میتواند نقش بسیار مهمی در افزایش ریسک ابتلا به عارضه بیرون زدگی دیسک داشته باشد. برخی افراد ممکن است به صورت ژنتیکی از دیسک های ضعیف یا اصطلاحاً آسیب پذیر (خودکار تخریب شونده) برخوردار باشند که باعث افزایش آسیب پذیری آنها میشود. اگر در خانواده افرادی وجود دارند که در ناحیه دیسک های ستون فقرات خود دچار ضعف هستند زنگ خطری است برای شما و این در حالی است که نمیتوانید ژن های خود را تغییر دهید پس آگاهی از این عامل ریسک میتواند به شما در اتخاذ اقدامات پیشگیرانه کمک کند. - کشیدن سیگار (اعتیاد به سیگار)
کشیدن سیگار و عدم رعایت بهداشت فردی یکی از عوامل مرتبط به ابتلا به دیسک کمر می باشد. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار میتوانند جریان مواد مغذی به دیسک ها را مختل کرده و آنها را به تخریب و بیرون زدگی (لغزش) حساس تر کنند. ترک سیگار میتواند این ریسک را به طرز چشمگیری کاهش دهد.
عوامل دیگری که ممکن است خطر ابتلا به دیسک کمر را افزایش دهند عبارتند از :
- مشاغل پر خطر
افرادی که دارای مشاغلی هستند که با جابجایی اجسام سنگین مرتبط می باشد بسیار در معرض خطر ابتلا به فتق دیسک هستند. آسیب های شغلی یکی از بزرگترین موارد ابتلا به این بیماری می باشد. - سوانح ورزشی
قرارگیری در فشار مسابقات ورزشی هم می تواند خصوصاً در ورزشکاران رشته های وزنه برداری ، ریسک ابتلا به این اختلال را به طور فزاینده ای افزایش دهد. - سوانح رانندگی
قرارگیری در سانحه ، تصادف یا آسیب و ضربه به کمر هم می تواند علت این بیماری باشد.
علت ابتلا به دیسک کمر
به صورت کلی، دیسک کمر، فتق دیسک یا افتادگی دیسک یکی از مهمترین آسیب های ارتوپدیک شایع می باشد و در حالتی رخ می دهد که پیش از این در دیواره فیبری دیسک شکست یا ضعفی وجود داشته باشد ، که فقط نیاز به فشار کمی بر روی ستون فقرات برای ایجاد افتادگی دارد به طور مثال :
علت دیسک کمر چیست؟
- بلند کردن یک جسم سنگین به روشی نادرست
- آسیب مستقیم مانند سقوط یا تصادف
- خم شدن زیاد از حد به جلو
نحوه تشخیص دیسک کمر
نحوه ارزیابی اولیه دیسک کمر چگونه است؟
هم پزشکان و هم فیزیوتراپیست ها قادر به ارزیابی و تشخیص افتادگی دیسک هستند.
پس از بررسی در مورد پرونده پزشکی و مطالعه در خصوص نوع شغل و سبک زندگی درمانجو و سپس ارزیابی فیزیکی افراد بسته به علائم ممکن است لازم باشد جهت تصویربرداری ام آر آی (MRI) مراجعه نمایند. در صورت نیاز فیزیوتراپیست شما این موضوع را به طور کامل با شما در میان خواهد گذاشت.
ارزیابی های فیزیکی تشخیص دیسک کمر
این ارزیابی ها شامل تعدادی از تست های ذیل می باشد :
- تغییر در میزان قدرت پاها
- حس لامسه کف پا
- انواع رفلکس ها
- جریان خون
- انعطاف پذیری در کمر و پاها
- طریقه گام برداشتن (راه رفتن شما)
ملاحظات :
پزشک شما همچنین ممکن است فشار آرامی به کمر وارد کرده و به دنبال نقاط ماشه ای یا غدد متورم بگردد.
سوالات تشخیصی دیسک کمر
همچنین برای درک بیشتر در مورد علائم دیسک کمر و هرگونه آسیب که ممکن است به کمر شما وارد شده باشد سوالاتی می پرسند که این سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- درد کمر شما از چه زمانی شروع شد؟
- کمر درد چه زمانی رخ می دهد؟ کدام فعالیت باعث کمر درد شما می شود؟
- آیا درد کمر پیوسته است یا در مواقعی قطع می شود؟
- آیا برخی فعالیت ها باعث تشدید درد کمر می شوند؟
- آیا در گذشته نیز کمر درد داشته اید؟
- آیا تا به حال برای درد کمر تحت درمان قرار گرفته اید؟
- آیا در پاهای خود ضعف ، گزگز یا بی حسی دارید؟
- آیا احساس سوزن سوزن شدن را در کف پاها تجربه کرده اید؟
- آیا در مهارت های حرکتی و راه رفتن مشکل دارید؟
- آیا از دست دادن تعادل یا سایر مشکلات هماهنگی در بدن را دارید؟
- آیا تا به حال تصادف کرده اید یا از ناحیه کمر آسیب دیده اید؟
آیا دردی که دارید بخاطر دیسک کمر یا فتق دیسک است یا علت دیگری دارد؟
شاید برای شما هم سوال پیش آمده باشد که کمر دردی که دارید چقدر جدی است؟
آیا بخاطر دیسک کمر یا فتق دیسک است یا علت دیگری دارد؟
باید کمر درد را جدی بگیرید یا خیر ؟
تست زیر یکی از ساده ترین تست های چک کردن ستون فقرات می باشد . بهتر است از یک نفر برای بالا آوردن پاها کمک بگیرید.
اگر در زاویه بین ۳۰تا ۷۵ درجه احساس درد داشتید با احتمال زیاد مشکلات ستون فقرات دارید و باید توسط متخصص بررسی بیشتری صورت بگیرد یا درمان فیزیوتراپی را شروع کنید.
این روش تشخیص اولیه را به ما می دهد و ما به مشکلات ستون فقرات شک میکنیم. برای تشخیص قطعی حتما به پزشک مراجعه کنید.

شایع ترین اختلالات مشابه دیسک کمر
” اختلالاتی که ممکن است با دیسک کمر اشتباه گرفته شوند! ”
درد کمر یک مشکل رایج است که میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. در حالی که دیسک کمر یکی از شایعترین علل درد کمر است، اختلالات دیگری نیز وجود دارند که میتوانند علائم مشابهی ایجاد کنند. در ادامه به برخی از شایع ترین اختلالات مشابه دیسک کمر میپردازیم :
اختلالات ستون فقرات
- فتق دیسک : شایعترین علت درد سیاتیک است و زمانی رخ میدهد که قسمت نرم داخل دیسک از پوشش بیرونی آن بیرون زده و به عصب سیاتیک فشار وارد میکند.
- تنگی کانال نخاع : باریک شدن کانال نخاعی است که میتواند به دلیل تغییرات دژنراتیو، آرتروز یا سایر عوامل ایجاد شود.
- اسپوندیلولیستزیس : لغزش یک مهره روی مهره زیرین است که میتواند باعث فشار بر اعصاب و ایجاد درد شود.
- سندرم پیریفورمیس : این سندرم به دلیل اسپاسم عضله پیریفورمیس ایجاد می شود و می تواند علائمی مشابه سیاتیک ایجاد کند.
- آرتروز مهره های کمر : التهاب مفاصلی که مهره ها را به هم متصل میکند و می تواند باعث درد و سفتی در ناحیه کمر شود.
سایر اختلالات
- کشیدگی یا رگ به رگ شدن عضلات کمر : این آسیبها اغلب در اثر بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات ناگهانی ایجاد میشوند.
- پوکی استخوان : ضعیف شدن استخوانها میتواند باعث شکستگی مهرهها و درد کمر شود.
- عفونتهای ستون فقرات : عفونتهای باکتریایی یا ویروسی میتوانند باعث التهاب و درد در ناحیه کمر شوند.
- تومورهای ستون فقرات : تومورهای خوشخیم یا بدخیم میتوانند به ستون فقرات فشار وارد کرده و باعث درد شوند.
- مشکلات داخلی : گاهی اوقات، درد کمر میتواند ناشی از مشکلات داخلی مانند عفونت کلیه، سنگ کلیه یا بیماریهای التهابی روده باشد.