فهرست اطلاعات :
پیش گفتار
زندگی با مفصل لگن (ران) دردناک و فرسوده، مانند اسیر بودن در بدنی است که دیگر با شما همکاری نمیکند. هر قدم ساده به چالشی بزرگ تبدیل میشود و لذتهای کوچک زندگی، یکی پس از دیگری رنگ می بازند. اما این پایان داستان نیست. جراحی تعویض مفصل لگن (ران) نقطه عطفی است که می تواند این چرخه معیوب را بشکند و پنجره ای به سوی تحرک و زندگی دوباره بگشاید.
جراحی تعویض مفصل لگن (آرتروپلاستی لگن | ران) یکی از موفق ترین و متحول کننده ترین عمل های جراحی ارتوپدی در قرن حاضر محسوب می شود که سالانه به میلیونها انسان برای رهایی از دردهای ناتوان کننده شکستگی، آرتروز و آسیب های مفصل لگن (ران) کمک می کند. این جراحی با جایگزینی مفصل آسیب دیده با یک پروتز مصنوعی، بستر فیزیکی لازم برای یک زندگی بدون درد را فراهم می آورد. با این حال، راز موفقیت این جراحی متداول، پیچیده و ظریف، تنها روی تیغ جراح نیست بلکه در روزها و هفته های پس از آن، در اتاق فیزیوتراپی رقم می خورد.
اما آیا عمل جراحی به تنهایی کافی است؟ پاسخ قاطعانه این است : خیر.
جراحی موفقیت آمیز، تنها نیمی از راه است. نیمه دیگر و در واقع عاملی تعیین کننده این است که شما از این پروتز تا چه حد و با چه کیفیتی استفاده خواهید کرد، لذا درمان تکمیلی با فیزیوتراپی است.
در این مطلب، با ما همراه شوید تا شما را به طور کامل با فرآیند تعویض مفصل ران یا لگن و نقش حیاتی فیزیوتراپی (بازیابی دامنه حرکتی، تقویت عضلات اطراف مفصل) به عنوان موتور محرکه بازگشت شما به زندگی عادی آشنا کنیم. این سفر، سفری از درد به سوی آرامش، از محدودیت به سوی آزادی و از ناامیدی به سوی امید است. تاکید ما بازگشت سریع اما ایمن به فعالیتهای روزمره است.
فیزیوتراپی تنها به معنای چند حرکت ساده ورزشی نیست بلکه یک برنامه درمانی جامع و ضروری است که بهبودی شما را سرعت بخشیده و از عوارض احتمالی جلوگیری میکند و تضمین میکند که نتیجه عملتان تا سالها ماندگار و پایدار باقی بماند.
تعریف شرایط عمل تعویض مفصل لگن
جراحی تعویض مفصل لگن (آرتروپلاستی لگن) یک عمل جراحی پیشرفته است که در آن مفصل لگن آسیب دیده با یک مفصل مصنوعی (پروتز) جایگزین می شود. این جراحی معمولاً به دو روش اصلی انجام میشود :
- روش سنتی (جراحی باز) :
- برش ۱۵-۲۵ سانتیمتری در کنار لگن
- جدا کردن عضلات برای دسترسی به مفصل
- خارج کردن سر استخوان ران فرسوده
- کارگذاری کاسه (حفره) و سر مصنوعی
- روش کم تهاجمی (Minimally Invasive):
- برشهای کوچکتر (۷-۱۰ سانتیمتر)
- جداسازی کمتر عضلات
- دوره بهبودی سریعتر
- درد کمتر پس از عمل
- مراحل اصلی جراحی :
- بیهوشی : عمومی یا نیمه بیهوشی (اپیدورال)
- برش و دسترسی : ایجاد برش در ناحیه لگن
- خارج کردن مفصل آسیبدیده :
- خارج کردن سر استخوان ران فرسوده
- تراشیدن حفره لگن
- نصب پروتز :
- کارگذاری کاسه مصنوعی در حفره لگن
- قرار دادن سر مصنوعی روی استخوان ران
- بستن زخم : بخیه یا منگنه جراحی
مدت زمان عمل : بین ۱ تا ۲ ساعت
پروتز لگن از سه بخش تشکیل شده :
- ساق پروتز (Stem): در داخل استخوان ران
- سر پروتز (Head): جایگزین سر استخوان ران
- کاسه (Liner): در حفره لگن
هدف نهایی : کاهش درد، بازیابی تحرک و بازگشت به زندگی عادی
این جراحی عملی برای تعویض مفصل ران آسیب دیده با مفصل مصنوعی در آن محل است.
این عمل با نام توتال هیپ آرتروپلاستی شناخته می شود و برای تسکین درد افرادی که از درد مزمن لگن رنج میبرند بکار میرود.
هدف اصلی این عمل بهبود کیفیت زندگی با کاهش درد و امکان ایجاد بازگشت فرد به فعالیت های عادی میباشد.
امروزه بیمار بعد از جراحی تعویض مفصل ران و سپس انجام دوره فیزیوتراپی پس از آن زندگی عادی را تجربه می کند.
طول عمر مفصل هایی که اکنون در جراحی استفاده میشود بین ۲۰ تا ۲۵ سال میباشد.
زمان مناسب تعویض مفصل لگن
” درد، تنها زبان بدن برای فریاد زدن کمک نیست؛ وقتی حرکت کردن، آرزوی دیروزتان میشود، زمان شنیدن این فریاد است. “
چه زمانی زنگ خطر برای تعویض مفصل لگن به صدا درمی آید؟
- در صورتی که درد شدید و غیر قابل تحمل باشد.
- به فیزیوتراپی پاسخ ندهد.
- داروهای ضد درد و ضد التهاب جواب ندهد درد.
- با پیاده روی حتی در زمان استفاده از عصا و واکر نیز بدتر شود.
- خواب بیمار را با اختلال مواجه کند.
- توانایی بالا و پایین رفتن از پله ها را مختل کند.
- برای بیمار سخت باشد که از حالت نشسته بلند شود.
نیاز به جراحی تعویض مفصل ران میباشد.
در این موارد اگر شدت درد بیمار کم باشد با کمک فیزیوتراپی توسط دستگاه های جریان الکتریکی (الکتروتراپی) ، التراسوند ، لیزرتراپی ، تکنیک های منوال درد بیمار کنترل میشود.
وقتی درد از یک ناراحتی گذرا به مهمان همیشگی زندگی شما تبدیل شود، باید گوشهایتان را تیز کنید. این زنگ خطر معمولاً با این علائم به صدا درمیآیند :
- دردی که تسکین نمی یابد :
- دردی که با استراحت و داروهای معمول آرام نمیگیرد.
- دردی که شبها شما را از خواب بیدار میکند.
- خشکی و محدودیت حرکتی :
- وقتی انجام سادهترین کارها مانند پوشیدن جوراب یا بستن بند کفش به یک چالش دردناک تبدیل میشود.
- وقتی پای شما به راحتی قبل به طرفین نمی چرخد یا جمع نمیشود.
- دردی که به اطراف لگن گسترش می یابد :
- دردی که فقط در ناحیۀ لگن نیست، بلکه به کشاله ران، باسن و حتی زانو نیز انتشار پیدا میکند.
- لنگیدن ناخودآگاه :
- بدن شما برای فرار از درد، شما را مجبور به لنگیدن میکند، بیآنکه خودتان متوجه شوید.
- زندگی در سکون :
- وقتی به دلیل ترس از درد، از فعالیتهای معمول مانند پیاده روی، خرید و مهمانیها کنارهگیری میکنید و کیفیت زندگی شما به طور محسوسی افت کرده است.
نکته :
اگر این نشانه ها را در خود می بینید، به این معنی است که بدن شما در حال ارسال سیگنالهای قوی است. اینها هشدارهایی هستند که میگویند ممکن است روشهای (مانند دارو و فیزیوتراپی) دیگر پاسخگو نباشند و زمان مشورت با یک جراح ارتوپد برای بررسی گزینۀ تعویض مفصل لگن فرا رسیده باشد. شنیدن به موقع این زنگها میتواند شما را به زندگی عادی و بدون دردی بازگرداند.
علت تعویض مفصل لگن
تعویض مفصل لگن، آخرین ایستگاه درمان نیست؛ بلکه آغاز یک زندگی نو برای مفصل از کارافتاده است. اما چه عواملی این مفصل حیاتی را تا مرز فرسودگی پیش میبرند؟
- آرتروز (ساییدگی مفصلی) : متهم اصلی
شایعترین دلیل این جراحی، آرتروز است. غضروف نرم و لغزندهای که سر استخوانها را میپوشاند، به تدریج ساییده میشود. نتیجه؟ سایش استخوان بر روی استخوان که با درد شدید و خشکی همراه است. - شکستگی های سرپیشرفته لگن : قربانی یک زمینخوردن
شکستگی های شدید در ناحیه گردن یا خود سر استخوان ران، اغلب خونرسانی به مفصل را قطع میکنند. وقتی استخوان «مُرده» شود، به تدریج تخریب شده و نیاز به جایگزینی پیدا میکند. - نکروز یا سیاهشدن سر استخوان ران : مرگ خاموش
در این حالت، خونرسانی به سر استخوان ران به دلایلی مانند مصرف کورتون، الکل یا آسیبهای دیگر مختل میشود. بخشی از استخوان میمیرد، تغییر شکل میدهد و در نهایت باعث تخریب کامل مفصل میشود. - روماتیسم مفصلی : طغیان سیستم ایمنی
در این بیماری خودایمنی، سیستم دفاعی بدن به غشای سینوویال (پوشش داخلی مفصل) حمله میکند. این التهاب مزمن به تدریج غضروف و خود استخوان را از بین میبرد. - ناهنجاریهای مادرزادی : نقص در طراحی اولیه
شرایطی مانند «دیسپلازی لگن» که در آن مفصل لگن به درستی تشکیل نشده است، باعث میشود مفصل در طول سالها تحت استرس غیرطبیعی قرار گیرد و زودتر فرسوده شود.
شرایط افراد کاندیدای تعویض مفصل ران (هیپ)
یک سوال کلیدی که همه افراد با درد ناحیه لگن، ران و هیپ از درمانگر خود دارند؟
” چه افرادی باید جراحی تعویض مفصل ران انجام دهند؟ “
افرادی که یک یا چند مورد ذیل را همزمان تجربه می کنند در اولویت جراحی مفصل ران هستند :
- زمانی که درد شدید ، تورم و سفتی در مفصل ران خود دارید و تحرک شما کاهش یافته است.
- درد لگن شما آنقدر شدید است که کیفیت زندگی و خواب شما را مختل می کند.
- کارهای روزمره ، مانند خرید یا حمام کردن ، دشوار یا غیرممکن است.
- شما به دلیل درد و عدم تحرک احساس افسردگی می کنید.
- شما نمی توانید کار کنید یا زندگی اجتماعی داشته باشید.
ملاحظات : توجه کنید که شما نیاز به آمادگی و توانایی جسمی بالایی برای این جراحی دارید زیرا پروسه جراحی و توانبخشی بعد از عمل سخت و طولانی می باشد.
چگونگی جراحی تعویض مفصل لگن
سوالی که همواره توسط همراهان و مراجعین در کلینیک های فیزیوتراپی پرسیده می شود این است که :
” نحوه جراحی تعویض مفصل ران چگونه است؟ “
تعویض مفصل ران یک نوع جراحی متداول است که در آن مفصل ران آسیب دیده با یک مفصل مصنوعی (معروف به ایمپلنت) جایگزین می شود. سن رایج برای جراحی مفصل ران بین ۶۰ – ۸۰ سال می باشد. مفصل ران مصنوعی مدرن برای حداقل ۱۵ سال دوام طراحی شده است.
در این بخش مراحل این جراحی به زبان ساده و مرحله به مرحله توضیح داده شده است :
- مرحله اول : بیهوشی
قبل از شروع عمل، به شما بیهوشی داده میشود. این بیهوشی می تواند به یکی از سه روش زیر باشد :
- بیهوشی عمومی : شما در طول عمل به صورت کامل در خواب هستید.
- بی حسی نخاعی یا اپیدورال : نیمه پایین بدن شما بی حس میشود، اما شما بیدار هستید (معمولاً همزمان داروی آرامبخش نیز دریافت می کنید).
- بی حسی بلوک عصبی : اعصاب نواحی اطراف لگن بی حس می شوند.
- مرحله دوم : برش و دسترسی
- جراح یک برش (معمولاً به طول ۱۵ تا ۲۵ سانتیمتر) در کنار یا پشت مفصل ران شما ایجاد می کند.
- سپس عضلات و بافتها را کنار زده تا به کپسول مفصلی و خود استخوان ران برسد.
- مرحله سوم : درآوردن سر استخوان ران فرسوده
- سر استخوان ران (گوی) که فرسوده و آسیب دیده است، از داخل حفره استابولوم (کاسه) لگن خارج می شود.
- سپس جراح سر آسیب دیده استخوان ران را با اره مخصوصی میبرد.
- مرحله چهارم : آماده کردن حفره لگن (استابولوم)
- غضروف و بافت آسیب دیده داخل حفره لگن تراشیده و خارج می شود.
این حفره با یک پروتز کاسهای شکل (معمولاً از جنس فلز، پلاستیک بسیار سخت یا سرامیک) جایگزین می شود. این کاسه جدید ممکن است با ابزارهای مختلف مثل پیچ یا به صورت فشاری در استخوان محکم شود.
- غضروف و بافت آسیب دیده داخل حفره لگن تراشیده و خارج می شود.
- مرحله پنجم : جایگزینی سر استخوان ران
- یک پروتز ساقهای شکل (Stem) که معمولاً از جنس تیتانیوم یا آلیاژهای مخصوص است، درون استخوان ران (فمور) قرار داده می شود. این ساقه ممکن است با سیمان استخوانی چسبانده شود یا به گونهای طراحی شود که خود استخوان به مرور زمان به آن جوش بخورد.
- سپس یک سر مصنوعی (گوی) که معمولاً از سرامیک یا فلزات بسیار سخت است، بر روی انتهای این ساقه نصب میشود.
- مرحله ششم : آزمایش و بستن زخم
- جراح، سر و کاسه مصنوعی جدید را در کنار هم قرار داده و مفصل را در جهات مختلف حرکت می دهد تا از قرارگیری صحیح، ثبات و دامنه حرکت آن اطمینان حاصل کند.
- سپس عضلات و بافت هایی که کنار زده شده بودند، به جای خود برگردانده شده و برش جراحی با بخیه یا منگنه بسته میشود.
شرایط بعد از جراحی مفصل لگن
” جراحی، کلید را می چرخاند؛ اما این فیزیوتراپی است که درب زندگی دوباره را به تمامی می گشاید. “
وقتی بیهوشی از بین میرود و به هوش می آیید، فصل جدیدی از زندگی شما آغاز شده است. این سفر بهبودی، ترکیبی از چالشهای کوچک و پیروزی های بزرگ است. در روزها و هفتههای اول، معمولاً این موارد را تجربه خواهید کرد :
در بیمارستان (۱ تا ۳ روز اول) : بیداری مجدد
- پیروزی اولین گام : اغلب در همان روز اول یا دوم، یک فیزیوتراپیست به شما مراجعه میکند و به کمک واکر، اولین قدمهای جدیدتان را برمیدارید. این لحظه، یک نقطه عطف نمادین و بسیار انگیزهبخش است.
- مدیریت درد : شما تحت یک برنامه کنترل درد (داروهای مسکن) قرار دارید. درد و تورم طبیعی است، اما قابل کنترل.
- بازگشت به استقلال : یاد میگیرید چگونه با رعایت “احتیاط های خاص” (مثلاً نشستن و بلندشدن صحیح) به توالت بروید و حتی لباس بپوشید.
هفتههای اول در خانه (۴ هفته اول) : ساختن پایهها
- فیزیوتراپی، موتور محرکه شماست : جلسات منظم فیزیوتراپی، قلب فرآیند بهبودی شماست. در این جلسات موارد زیر صورت می پذیرد :
- عضلات بیدار میشوند : تمرینات مخصوص برای تقویت عضلات اطراف لگن جدید.
- دامنه حرکتی بازمیگردد : نرمشهایی برای بازگرداندن انعطاف و توان خم و راست کردن مفصل.
- راه رفتن را دوباره میآموزید : استفاده صحیح از واکر و سپس عصا، تا زمانی که بتوانید با اطمینان کامل بدون آنها راه بروید.
- خستگی همراه همیشگی : احساس خستگی عمیق کاملاً طبیعی است. بدن شما در حال ترمیم یک آسیب بزرگ است و به انرژی زیادی نیاز دارد. استراحت کافی، بخشی از درمان است.
هفتههای میانی (ماه اول تا سوم): شکوفایی
- کمکها را کنار میگذارید : به تدریج و تحت نظر فیزیوتراپیست، از واکر به عصا و سپس به راه رفتن مستقل مهاجرت میکنید.
- دنیای شما وسیعتر میشود : میتوانید برای پیادهرویهای کوتاه بیرون بروید، رانندگی را (با اجازه پزشک) شروع کنید و به فعالیتهای اجتماعی محدودی بازگردید.
- اعتماد به نفس بازمیگردد : با هر قدم محکمتر، اعتماد به نفس از دسترفتهتان بازمیگردد.
ماه های بعدی (۳ تا ۶ ماه و پس از آن): بازگشت به زندگی
- زندگی بدون درد : بزرگترین هدیه این جراحی را تجربه میکنید: زندگی عاری از دردی که شما را آزار میداد.
- فعالیت های سبک از سر گرفته میشوند : میتوانید به شنا، یوگای سبک، رانندگی طولانیتر و انجام اکثر کارهای خانه بازگردید.
- پروتز، بخشی از شما میشود : شما به تدریج فراموش میکنید که یک مفصل مصنوعی دارید و آن را به عنوان بخشی طبیعی از بدن خود میپذیرید.
اهمیت فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل لگن
” موفقیت واقعی زمانی حاصل میشود که شما از ‘نداشتن درد’ به ‘داشتن یک زندگی فعال و پویا’ برسید، و این تنها با فیزیوتراپی ممکن است. “تصور کنید بهترین و پیشرفته ترین خودروی دنیا را خریداری کردید، اما هرگز روغن آن را عوض نکرده، باد لاستیک هایش را تنظیم نکنید و به سرویسهای دورهای آن اهمیت ندهید. چه اتفاقی میافتد؟ قطعاً آن خودرو هرگز به حداکثر کارایی و عمر مفید خود نخواهد رسید.
جراحی تعویض مفصل لگن شما دقیقاً همین وضعیت را دارد.
جراحی، یک شاهکار مهندسی و پزشکی در بدن شما ایجاد می کند. اما این فیزیوتراپی است که این شاهکار را به یک موفقیت کاربردی و ماندگار تبدیل می کند. در اینجا دلایل غیرقابل اجتناب بودن آن را میفهمیم :
- فیزیوتراپی، موتور محرکه بهبودی شماست!
- جراحی، پتانسیل حرکت را به شما بازمیگرداند.
- فیزیوتراپی، این پتانسیل را به واقعیت تبدیل میکند.
- سه مأموریت حیاتی فیزیوتراپی :
- بازگرداندن دامنه حرکتی : بدون تمرینات تخصصی، مفصل جدید شما سفت و محدود خواهد ماند.
- تقویت عضلات محافظ : مفصل مصنوعی شما به یک قلعه عضلانی قدرتمند نیاز دارد تا از آن محافظت کند.
- آموزش مجدد حرکات : فیزیوتراپی به شما یاد میدهد چگونه بدون آسیب زدن به مفصل جدید، راه بروید، بنشینید و بلند شوید.
- افزایش اعتماد به نفس : درمانجو در چند ماه اول بعد از جراحی برای استفاده از این پروتز در پروسه نشست و برخواست (خصوصاً در خودرو)، پریدن از جوی آب، وزن اندازی، بلند کردن اجسام سنگین و چرخش های یکباره دچار تردید شده و از انجام این موضوعات سرباز میزند. فیزیوتراپی با شبیه سازی وضعیت های فوق الذکر و ایجاد ویژگی های مهارتی، باعث می شود که اعتماد بیمار به وسیله خارجی که در لگن او قرار گرفته بیشتر شده و بتواند به امور عادی زندگی بازگردد.
- فیزیوتراپی، بیمه آینده شماست چرا؟ چون در این دوره درمانی :
- از ایجاد عوارضی مانند لخته خون و خشکی مفصل جلوگیری میکند.
- احتمال زمین خوردن و آسیب های ثانویه را به شدت کاهش می دهد.
- تضمین میکند که شما حداکثر بهره را از سرمایهگذاری بزرگی که روی سلامتی خود کرده اید را ببرید.
در یک نگاه :
اگر جراحی را به ساخت یک ساختمان تشبیه کنیم، فیزیوتراپی، اسکلت بندی و نازک کاری آن است که ساختمان را قابل سکونت می کند.
مکانیزم های عملکردی فیزیوتراپی بعد از جراحی مفصل لگن
مکانیزم های عملکردی فیزیوتراپی پس از جراحی مفصل لگن به شرح زیر است :
- کاهش درد و التهاب
استفاده از مدالیته هایی مانند یخدرمانی، الکتروتراپی (TENS) و ماساژ برای کنترل درد و تورم. - بازگرداندن دامنه حرکتی (ROM)
اجرای تمرینات passive و active برای بازیابی حرکات مفصل و جلوگیری از خشکی. - تقویت عضلات اطراف مفصل
تمرینات مقاومتی پیشرونده برای تقویت عضلات لگن، ران و باسن به منظور حفاظت از پروتز. - بهبود تعادل و هماهنگی
تمرینات تعادلی (مانند ایستادن روی یک پا) برای کاهش خطر زمین خوردن. - بازآموزی عصبی-عضلانی
آموزش الگوهای صحیح راه رفتن (گیت) و حرکات عملکردی (نشستن و برخاستن) برای جلوگیری از آسیب. - افزایش انعطاف پذیری
انجام تمرینات کششی برای عضلات کوتاه شده اطراف لگن و لگن. - پیشگیری از عوارض
تمرینات تنفسی و تحرک زودرس برای جلوگیری از لخته خون (DVT) و ذات الریه. - آموزش سبک زندگی و محافظت از مفصل
یادگیری اصول ارگونومی (مانند نحوه بلند کردن اجسام) و پرهیز از حرکات پرخطر (چرخش ناگهانی). - تسریع بازگشت به فعالیتهای روزمره
شبیهسازی حرکات کاربردی (مانند بالا رفتن از پله) برای بازگشت سریعتر به زندگی عادی.
نکته : این مکانیزم ها به صورت تدریجی و مرحلهای اجرا می شوند تا پروتز لگن به بهترین عملکرد خود برسد و از عوارض بلندمدت جلوگیری شود.
فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل مهمترین مرحله جهت ریکاوری سریعتر و بازگشت آسان بیمار به زندگی عادی میباشد.
در مرحله بستری :
- فیزیوتراپیست نکات اولیه جهت راه رفتن ، جابجاشدن و نشستن و برخاستن را به بیمار آموزش میدهد. در این مرحله ورزش های ساده ای بر روی تخت به بیمار آموزش داده میشود که در روال بهبودی و ترخیص بیمار بسیار موثر است.
- در بیمارستان انجام فیزیوتراپی تنفسی جهت بهبود عملکرد ریه ها توسط فیزیوتراپیست انجام میشود.
پس از ترخیص :
با توجه به شرایط بیمار حدود ۱۰ تا ۲۰ جلسه فیزیوتراپی در کلینیک فیزیوتراپی مورد نیاز بیمار میباشد.
کارهای مهمی که بعد از مرحله ترخیص بیمار جراحی لگن در کلینیک فیزیوتراپی انجام میشود به شرح ذیل است :
- استفاده از مدالیته هایی مانند الکتروتراپی (تنس الکتریکی) ، تابش امواج فراصوت (التراسوند) ، لیزرتراپی جهت کاهش درد و التهاب
- انجام ورزش های تخصصی لگن جهت تقویت عضلات ناحیه هیپ و حفاظت از مفصل ران
- در بسیاری موارد به علت جای زخم ها و برش های جراحی ، عضلات دچار اسپاسم و درد شدید میشوند که در این شرایط انجام تکنیک های ریلیز و منوال تراپی بسیار به کاهش درد بیمار کمک میکند.
پروتکل های فیزیوتراپی بعد از جراحی مفصل ران
پروتکل های اجرایی در فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل ران به شرح زیر است :
هفته اول تا ششم بعد از جراحی تعویض مفصل ران
- کمک به کاهش درد
- شروع به بدست اوردن دامنه حرکتی
- آموزش نکات جلوگیری از دررفتگی مفصل به بیمار
- شروع تمرینات تقویتی در پای جراحی شده
- شروع تمرینات استقامتی
- شروع تمرینات تعادلی
هفته ششم تا دوازدهم بعد از جراحی تعویض مفصل ران
- شروع تمرینات مقاومتی
- بازگشت به فعالیت های سبک روزمره
- نرمال شدن دامنه حرکتی مفصل ران
- تاکید بر کنترل انقباض عضله چهار سر رانی و عضله دور کننده مفصل ران در زنجیره بسته
هفته دوازدهم بعد از جراحی تعویض مفصل ران
- ادامه تمرینات قدرتی تا زمان به حداکثر رسیدن عملکرد عضلات
- شروع فعالیت ها و ورزش های تخصصی تحت نظر فیزیوتراپیست
- ادامه تمرینات استقامتی 3-۴ بار در هفته به مدت ۴۵ دقیقه
ورزشهای تقویت عضلات لگن بعد از جراحی تعویض مفصل
ورزشهای تقویت عضلات ران پس از جراحی تعویض مفصل باید به تدریج و تحت نظارت فیزیوتراپیست انجام شوند. مهمترین آنها عبارتند از :
- ورزشهای اولیه (هفته های اول) :
- انقباض ایزومتریک باسن : در حالت خوابیده، عضلات باسن را به مدت ۵-۱۰ ثانیه سفت و رها کنید.
- پمپ مچ پا : مچ پا را به بالا و پایین حرکت دهید تا گردش خون بهبود یابد.
- ست های سرینی (Gluteal Sets) : در حالت درازکش، زانوها را خم کرده و باسن را کمی از زمین بلند کنید.
- ورزشهای تقویتی پیشرفته (از هفته چهارم) :
- پل باسن (Bridge) : در حالت خوابیده با زانوهای خم، باسن را به آرامی بلند کنید.
- آبداکشن لگن : در حالت خوابیده به پهلو، پای عمل شده را به آرامی بالا بیاورید.
- بلند کردن پا به جلو (Hip Flexion) : در حالت نشسته یا ایستاده، ران را بدون خم کردن کمر بالا بیاورید.
- بلند کردن پا به طرفین (Hip Abduction) : در حالت ایستاده با تکیه بر صندلی، پا را به طرفین حرکت دهید.
- ورزشهای کاربردی (ماه دوم به بعد) :
- ایستادن روی یک پا (برای بهبود تعادل)
- پلهروی کنترل شده
- دوچرخه ثابت با مقاومت کم
نکات ایمنی مهم :
- از چرخش ناگهانی لگن خودداری کنید.
- درد نباید تیز یا غیرقابل تحمل باشد.
- از (گذاشتن پاها روی هم) پرهیز کنید.
- تمرینات را به آرامی و با کنترل کامل انجام دهید.
تأکید : این ورزشها باید با توجه به شرایط فردی و برنامه تجویز شده توسط فیزیوتراپیست تنظیم شوند. پیشرفت تمرینات باید به تدریج و بدون عجله باشد.
ریسک های جراحی تعویض مفصل ران (هیپ)
موارد زیر را به عنوان عوارض و مشکلات احتمالی بعد از جراحی مفصل ران (هیپ) می توان درنظر گرفت :
- در رفتگی مفصل لگن
- عفونت محل جراحی
- آسیب به عروق خونی و اعصاب
- ترومبوز
- شکستگی در استخوان اطراف ناحیه تعویض مفصل ران در حین یا بعد از عمل
- اختلاف طول اندام
نکته : همچنین این خطر وجود دارد که مفصل ران مصنوعی زودتر از حد انتظار فرسوده شود یا به نحوی دچار مشکل شود. برخی از افراد ممکن است برای ترمیم یا تعویض مفصل نیاز به جراحی مجدد داشته باشند.
نحوه جابجایی بیماران تعویض مفصل لگن
جابجایی ایمن بیمار پس از جراحی تعویض مفصل لگن با رعایت اصول خاصی انجام می شود تا از دررفتگی مفصل مصنوعی جلوگیری شود. مهمترین دستورالعملها عبارتند از :
اصول کلی جابجایی
- اجتناب از حرکات چرخشی در مفصل ران
- پرهیز از خم شدن بیش از ۹۰ درجه در لگن
- عدم گذاشتن پاها روی هم
روش های صحیح جابجایی :
- انتقال از تخت به ویلچر :
- ویلچر را در سمت پای عمل نشده قرار دهید.
- ابتدا پای سالم را روی زمین بگذارید.
- با کمک دستها و بدون خم شدن به جلو، بلند شده و بنشینید.
- به آرامی به سمت ویلچر انتقال یابید.
- بلند شدن از صندلی :
- به لبه صندلی حرکت کنید.
- پای عمل شده را کمی جلوتر قرار دهید.
- با فشار دستها روی دسته صندلی، بدون خم شدن به جلو بلند شوید.
- راه رفتن با واکر یا عصا :
- واکر را ابتدا جلو ببرید.
- سپس پای عمل شده را جلو بگذارید.
- در نهایت پای سالم را جلو بیاورید.
- خوابیدن و بلند شدن در تخت :
- به پشت خوابیدن با بالشت بین دو پا
- خوابیدن به طرف پای عمل نشده با بالشت بین زانوها
- استفاده از میله بالای تخت برای کمک به جابجایی
وسایل کمکی :
- واکر در هفتههای اول
- عصا در مرحله بعد
- بالشت مخصوص برای قرار دادن بین پاها
- وسیله بلند کردن اجسام برای جلوگیری از خم شدن
پرهیزهای ضروری :
- خم شدن از کمر برای برداشتن اشیا از زمین
- چرخش ناگهانی پای عمل شده
- نشستن روی صندلیهای کوتاه یا نرم
- رانندگی تا تأیید پزشک
تذکر مهم :
این دستورالعملها باید تا ۶-۸ هفته پس از عمل به دقت رعایت شوند و نحوه صحیح جابجایی باید توسط فیزیوتراپیست به بیمار و همراهان آموزش داده شود.
مراحل آمادگی قبل از جراحی تعویض مفصل ران (هیپ) را در نظر داشته باشید :
- تا می توانید فعال بمانید.
- تقویت عضلات اطراف لگن به بهبودی شما کمک می کند.
- اگر می توانید ، هفته ها و ماه ها قبل از عمل به ورزش های ملایم مانند پیاده روی و شنا ادامه دهید.
- قبل از جراحی شما برای آموزش نکات و تمرینات تخصصی به یک فیزیوتراپیست ارجاع داده می شوید.
مراحل بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل ران به شرح زیر می باشد :
دوره بستری شدن شما در بیمارستان بین ۳ تا ۵ روز می باشد اما بسته به شرایط شما می تواند متفاوت باشد. بعد از ترخیص از بیمارستان دوره فیزیوتراپی شما شروع می شود و فیزیوتراپیست نحوه استفاده از عصا یا واکر را به شما آموزش می دهد علاوه بر این درمان های فیزیوتراپی به کاهش درد شما ، افزایش قدرت عضلات و بهبود دامنه حرکتی کمک می کند.
معمولاً بعد از ۶ هفته امکان بازگشت به فعالیت های سبک و کار اداری وجود دارد با این حال ، بهبودی هر فردی متفاوت است و بهتر است با پزشک یا فیزیوتراپیست خود در مورد زمان بازگشت به فعالیت های عادی صحبت کنید.
آیا فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل ران را می توان در منزل انجام داد؟
بلی ، با توجه به اینکه این جراحی صرفاً برای افراد سالمند صورت می پذیرد و بعد از ترخیص از بیمارستان ، به علت طولانی شدن زمان بستری کم تحرک نیز شده اند ، با اعزام فیزیوتراپیست متبحر درمان تکمیلی فیزیوتراپی به صورت (فیزیوتراپی در منزل) با استفاده از دستگاه های فیزیوتراپی خانگی و همچنین ابزارها و تجهیزات مکانوتراپی با کیفیت داخل کلینیک فیزیوتراپی صورت می پذیرد.
درمانجوی گرامی در نظر داشته باشید جواب سوالات بخش زیرین به عنوان یک راهنمای ساده ارائه شده و در هر درمانجو با توجه به شرایط فیزیکی، روش جراحی، سن و جنسیت، ممکن است نیاز به بررسی و مشاوره تخصصی داشته باشد لذا جهت کسب کاملتر در این رابطه توصیه داریم که از طریق شماره تلفن های بخش تماس با ما ، طرح سوال فرمایید.
چه زمانی باید جهت جراحی تعویض مفصل ران اقدام کنیم؟
جراحی تعویض مفصل ران (لگن) معمولاً زمانی ضروری است که مفصل ران ساییده یا آسیب دیده شده باشد به طوری که تحرک بیمار کاهش یافته و حتی در هنگام استراحت نیز درد داشته باشد.
مهمترین علت جراحی تعویض مفصل ران (هیپ) چیست؟
یکی از شایع ترین دلایل جراحی تعویض مفصل ران، آرتروز است. سایر شرایطی که میتواند باعث آسیب مفصل ران (هیپ) شود عبارتند از :
- آرتریت روماتوئید
- شکستگی مفصل ران
- آرتریت عفونی
- اختلالاتی که باعث رشد غیر عادی استخوان میشوند (دیسپلازی استخوان)
ملاحظات : تعویض مفصل ران یک جراحی بزرگ است، بنابراین معمولاً تنها در صورتی توصیه میشود که سایر درمانها ، مانند فیزیوتراپی یا تزریق استروئید ، به کاهش درد یا بهبود تحرک کمک نکرده باشند.
کدام مشاغل در بروز مشکلات مفصل ران (لگن) بیشترین ریسک را دارند؟
مشاغل پرخطر برای خوردگی یا ساییدگی مفصل لگن :
شغلهای سنگین فیزیکی :
- کارگران ساختمانی و صنعتی
- کشاورزان
- آتشنشانان
- پرسنل نظامی
مشاغل با حرکات تکراری :
- ورزشکاران حرفه ای
شغل هایی با رزونانس و لرزش مداوم :
- رانندگان حرفه ای (کامیون، اتوبوس)
مشاغلی با ایستادن های طولانی :
- پرستاران
- معلمان
دلیل اصلی : فشار مکانیکی مستمر و زیاد بر مفصل لگن که به مرور زمان باعث ساییدگی و تخریب غضروف میشود.
آیا رژیم غذایی در ابتلا به بیماری های مفصل ران (هیپ) موثر است؟
بله، رژیم غذایی به طور مستقیم و غیرمستقیم در سلامت مفصل لگن تأثیر دارد :
- کنترل وزن : اضافه وزن فشار مستقیم روی مفصل لگن را افزایش میدهد.
- کاهش التهاب : مصرف چربیهای اشباع، قند و غذاهای فرآوری شده التهاب زا هستند، در حالی که امگا-۳ و آنتیاکسیدانها به کاهش التهاب کمک میکنند.
- سلامت استخوان : کمبود کلسیم و ویتامین D خطر پوکی استخوان و شکستگی لگن را افزایش میدهد.
- پیشگیری از نکروز : مصرف الکل و استفاده از کورتون با نکروز سر استخوان ران مرتبط است.
کدام سبک زندگی مورد ریسک ابتلا به بیماری های مفصل ران (لگن) است؟
سبکهای زندگی پرخطر برای مفصل لگن :
- سبک زندگی کم تحرک : ضعف عضلات اطراف لگن و کاهش انعطاف پذیری.
- اضافه وزن و چاقی : افزایش فشار مستمر و تخریب غضروف.
- رژیم غذایی ناسالم : مصرف زیاد غذاهای التهاب زا (قند، فست فود) و کمبود کلسیم و ویتامین D.
- سیگار و مصرف الکل : اختلال در خونرسانی به سر استخوان ران و افزایش خطر پوکی استخوان.
- فعالیتهای ورزشی سنگین و نامناسب : فشار شدید و مستمر بر مفصل.
علائم دررفتگی مفصل ران عمل شده چیست و در این صورت چه کار کنم؟
علائم دررفتگی :
- درد ناگهانی و شدید
- تغییر شکل واضح پا
- ناتوانی در حرکت دادن پا
- کوتاه شدن پای عمل شده
اقدامات فوری :
- حرکت ندادن پا
- تماس فوری با اورژانس
- مراجعه به بیمارستان
- خودداری از هرگونه تلاش برای جااندازی
جهت تشخیص بیماری ها و مشکلات مفصل ران (هیپ) باید با چه متخصص و یا نوع تخصص پزشکی مشاوره کنم؟
برای تشخیص مشکلات مفصل لگن، با این متخصصان باید مشورت کنید :
- متخصص ارتوپدی :
متخصص اصلی در درمان مشکلات مفاصل و استخوانها - فوق تخصص جراحی لگن و ران :
برای موارد پیچیده تر و جراحی های تخصصی - روماتولوژیست :
اگر مشکل التهابی مانند آرتریت روماتوئید باشد - متخصص پزشکی ورزشی :
برای آسیب های ناشی از ورزش
به صورت عمومی شروع معمول از پزشک عمومی یا متخصص ارتوپدی است و در صورت نیاز به سایر تخصصها ارجاع داده می شوید.
جهت تشخیص اختلالات مقصل ران (هیپ) به چه اسناد تشخیصی و پزشکی نیاز است؟
برای تشخیص اختلالات مفصل لگن، این اسناد و روشهای تشخیصی معمولاً مورد نیاز است :
- تصویربرداری ها :
- عکس ساده رادیولوژی (X-ray) : ارزیابی اولیه استخوانها و فضای مفصل
- امآرآی (MRI) : بررسی دقیق غضروف، رباط ها و بافت های نرم
- سی تی اسکن (CT Scan) : ارزیابی دقیقتر شکستگی ها و ناهنجاریهای استخوانی
- سونوگرافی : بررسی بورسیت و تاندونیت
- آزمایشهای پزشکی :
- آزمایش خون : تشخیص بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید
- آزمایش مایع مفصلی : در صورت وجود عفونت یا نقرس
- معاینات بالینی :
- معاینه فیزیکی : ارزیابی دامنه حرکتی، قدرت عضلانی و نحوه راه رفتن
- تستهای تخصصی ارتوپدی : تشخیص علت دقیق درد
- سایر روشها :
- اسکن استخوان (Bone Scan) : در موارد مشکوک به عفونت یا تومور
- آرتروسکوپی : برای مشاهده مستقیم داخل مفصل
پزشک معالج با توجه به علائم شما، روشهای مناسب را انتخاب میکند.
آیا فیزیوتراپی بعد از جراحی مفصل ران (هیپ) در منزل امکان پذیر است؟
بله، فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل لگن در منزل کاملاً امکانپذیر و در بسیاری از موارد توصیه می شود، به شرطی که :
- توسط فیزیوتراپیست مجرب در منزل شما انجام شود.
- برنامه درمانی ساختاریافته و متناسب با شرایط شما باشد.
- محیط خانه برای تمرینات و حرکت شما ایمن شده باشد.
این روش به ویژه در هفته های اول پس از ترخیص از بیمارستان بسیار مفید است، چرا که :
- از خطرات رفت و آمد جلوگیری میکند.
- در محیط آشنا و راحت تر صورت میگیرد.
- تمرینات با توجه به شرایط واقعی زندگی شما تنظیم میشود.
با این حال، تصمیم نهایی باید با مشورت جراح و فیزیوتراپیست شما گرفته شود.
چرا فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل لگن غیرقابل اجتناب است؟
جراحی موفق، فقط نیمی از ماجراست!
فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل لگن به دلایل زیر ضروری و غیرقابل اجتناب است :
جلوگیری از بروز عوارض :
- پیشگیری از لخته شدن خون (DVT)
- کاهش خطر خشکی و محدودیت حرکتی مفصل
بازیابی عملکرد :
- تقویت عضلات اطراف مفصل مصنوعی
- بازگرداندن دامنه حرکتی کامل
بازگشت به زندگی عادی :
- آموزش راه رفتن صحیح و ایمن
- بازگشت سریعتر به فعالیتهای روزمره
افزایش عمر پروتز :
- حفظ سلامت و عملکرد طولانی مدت مفصل مصنوعی
نکته : بدون فیزیوتراپی، نتیجه جراحی با خطر شکست مواجه شده و بهبودی کامل حاصل نمی شود.
چه زمانی میتوانم بعد از جراحی | فیزیوتراپی تعویض مفصل لگن، رانندگی را شروع کنم؟
مدت زمان بازگشت به رانندگی بعد از تعویض مفصل لگن به عوامل مختلفی بستگی دارد :
- جهت پای عمل شده : اگر پای چپ عمل شده، در ماشین اتوماتیک ممکن است ۲-۴ هفته بعد بتوانید رانندگی کنید.
- نوع یا روش جراحی : روش های کم تهاجمی ممکن است این زمان را کوتاهتر کنند.
- شرایط عمومی بیمار : باید داروهای مسکن قوی را قطع کرده باشید و پزشک اجازه داده باشد.
نکات مهم :
- حداقل تا ۱۲ هفته نباید فشار کلاچ را روی پا انداخت.
- اولین بار با مسافتهای کوتاه شروع کنید.
- از رانندگی در ساعتهای شلوغ خودداری کنید.
- حتماً با فیزیوتراپیست خود درباره آمادگی بدنی مشورت کنید.
بعد از جراحی تعویض مفصل لگن از چه حرکات و فعالیتهایی باید پرهیز کنم؟
برای جلوگیری از دررفتگی مفصل جدید لگن، این حرکات ممنوع است :
حرکات ممنوعه :
- خم شدن بیش از ۹۰ درجه از ناحیه کمر
- چمباتمه زدن کامل
- چرخش ناگهانی پای عمل شده
- نشستن چهارزانو
- بلند کردن اجسام سنگین
فعالیتهای محدود :
- ورزشهای پربرخورد مانند دویدن و پریدن
- تنیس و بسکتبال حرفهای
- برخی حرکات یوگا و پیلاتس
درد بعد از عمل | فیزیوتراپی تعویض مفصل لگن طبیعی است؟ چه دردی را باید جدی بگیریم؟
درد طبیعی : درد خفیف تا متوسط، تورم و کبودی در هفته اول طبیعی است.
درد غیرطبیعی :
- درد شدید و ناگهانی
- تورم همراه با قرمزی و گرمی
- درد ساق پا همراه با تورم (علامت لخته خون)
- تب بالای ۳۸ درجه
- ترشحات چرکی از زخم
طول دوره بهبودی کامل بعد از جراحی | فیزیوتراپی مفصل ران (هیپ) چقدر است؟
- هفته ۱-۲ : راه رفتن با واکر
- هفته ۳-۶ : استفاده از عصا
- ماه ۲-۳ : بازگشت به فعالیتهای سبک روزمره
- ماه ۴-۶ : بازگشت به اکثر فعالیتها
- یک سال : بهبودی کامل و سازگاری نهایی
پروتز ران (هیپ) من چه عمری دارد؟ رازهای افزایش طول عمر مفصل ران مصنوعی چیست؟
عمر مفید: ۸۵-۹۰% پروتزها بعد از ۱۵-۲۰ سال هنوز عملکرد خوبی دارند.
رازهای افزایش عمر :
- حفظ وزن متعادل
- ورزشهای کمبرخورد (شنا، پیادهروی)
- تقویت عضلات اطراف مفصل
- پیشگیری از عفونت
- معاینات منظم پزشکی
- پرهیز از فعالیتهای پراسترس
بعد از جراحی | فیزیوتراپی تعویض مفصل ران (هیپ) چه زمانی میتوانم به سرکار برگردم؟
- کارهای اداری : 4-۶ هفته
- کارهای سبک فیزیکی : 2-۳ ماه
- کارهای سنگین : 4-۶ ماه
بعد از جراحی | فیزیوتراپی تعویض مفصل ران آیا میتوانم ورزش کنم؟ چه ورزشهایی مناسب هستند؟
ورزشهای مناسب :
- شنا و آب درمانی
- پیاده روی
- دوچرخه ثابت
- یوگا و پیلاتس
ورزشهای ممنوع :
- دویدن و پریدن
- ورزش های رزمی
- فوتبال و بسکتبال
- اسکی
فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل ران (لگن) چگونه انجام می شود؟
بعد از انجام جراحی تعویض مفصل ران (هیپ) فیزیوتراپی به جهت بازگشت دامنه حرکتی از دست رفته، تمرکز بر آموزش و طراحی تمرین درمانی تخصصی و کاهش درد می باشد.
فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل (هیپ) به صورت مرحله ای و تدریجی انجام میشود :
- فاز اول (روزهای اول در بیمارستان) :
- تمرینات تنفسی
- تحرک زودرس با کمک واکر
- آموزش حرکات ساده در تخت
- فاز دوم (هفته های اول در منزل) :
- تقویت عضلات لگن و ران
- بهبود دامنه حرکتی مفصل
- آموزش راه رفتن صحیح با واکر/عصا
- فاز سوم (ماه اول تا سوم) :
- افزایش تدریجی قدرت و استقامت
- تمرینات تعادلی
- بازگشت تدریجی به فعالیتهای روزمره
- فاز چهارم (ماه سوم به بعد) :
- تمرینات پیشرفته تر
- آمادگی برای بازگشت به فعالیتهای کامل
تمامی مراحل تحت نظارت فیزیوتراپیست و با رعایت محدودیتهای حرکتی پس از عمل انجام میشود.
آیا بعد از جراحی می توان روی پای جراحی شده وزن انداخت ؟
پس از عمل جراحی مفصل ران به شما اجازه داده می شود تا به هر اندازه که می توانید روی پای جراحی شده وزن بیاندازید. (مگر اینکه دستور جراح متفاوت باشد.)
- به مدت ۶ هفته بعد از جراحی باید با استفاده از وسایل مانند عصا را بروید.
- بعد از ۶ هفته با اجازه جراح مربوطه شما می توانید به صورت مستقل راه بروید.
- دقت کنید که برای راه رفتن مستقل الگوی راه رفتن شما باید توسط فیزیوتراپیست تصحیح گردد.
چه مدت بعد از جراحی، علائم و دردهای لگن و ران از بین می رود؟
سوال مهمی که همواره پرسیده می شود این است که بهبودی کامل بعد از جراحی تعویض مفصل ران (هیپ) چقدر طول می کشد؟
مدت زمان بهبودی و توانبخشی بعد از جراحی به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله :
- شدت آسیب
- چگونگی روند جراحی
- تعهد شما به انجام جلسات فیزیوتراپی
ولی عموماً بعد از ۲ ماه علائم از بین رفته و بهبودی کامل حاصل خواهد شد.
هزینه فیزیوتراپی و درمان تکمیلی بعد از جراحی مفصل ران (لگن) چگونه محاسبه می شود؟
هزینه فیزیوتراپی و درمان تکمیلی پس از جراحی تعویض مفصل لگن بر اساس چند فاکتور اصلی محاسبه میشود :
عوامل مؤثر در محاسبه هزینه :
- نوع خدمات :
- فیزیوتراپی در کلینیک، منزل یا بیمارستان
- تعداد جلسات مورد نیاز (معمولاً ۱۲-۲۰ جلسه)
- استفاده از تجهیزات تخصصی (الکتروتراپی، لیزرتراپی و…)
- مکان جغرافیایی : هزینه در شهرهای بزرگ و مراکز استانها معمولاً بیشتر است.
- تجربه و مهارت فیزیوتراپیست : تجربه و تخصص درمانگر بر هزینه جلسات تأثیر مستقیم دارد.
- نوع بیمه :
- پوشش بیمه های پایه (تأمین اجتماعی، خدمات درمانی)
- بیمه های تکمیلی (پوشش جزئی یا کامل جلسات)
توصیه : پیش از شروع درمان، صورتحساب دقیق را از مرکز فیزیوتراپی دریافت و با بیمه خود هماهنگ کنید.
برای مشاهده هزینه یک جلسه فیزیوتراپی مفصل لگن ، در بخش تعرفه های فیزیوتراپی مبلغ مرتبط با یک ناحیه فیزیوتراپی را ملاحظه فرمایید.
آیا بعد از عمل امکان بازگشت مجدد دردهای مفصل ران پا وجود دارد؟
بله . ممکن است.
در صورت عدم انجام توصیه های جراح و عدم رعایت مراتب ریکاوری بعد از جراحی ، عدم انجام فیزیوتراپی و راه رفتن زیاد ، امکان بازگشت مجدد درد وجود دارد.
آیا فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل ران (لگن) پا عملی دردناک است؟
بلی ، به علت اینکه هدف فیزیوتراپی بعد از این جراحی بدست آوردن دامنه حرکتی پا است امکان دارد کمی با درد همراه باشد.
برای مشاهده هزینه درمان فیزیوتراپی ران پا بعد از جراحی در بخش تعرفه های فیزیوتراپی نرخ یک جلسه فیزیوتراپی را ملاحظه فرمایید.